Kenevir tarımı, karbon-negatif biyokütle üretir ve hektar başına 12–20 ton CO₂ yakalama kapasitesiyle karbon kredisi elde etmeye uygundur. Bu krediler ekonomik kazanca dönüştürülebilir.
Kazan–Kazan:
Pilot kenevir karbon çiftçiliği projeleri ETS ve ulusal karbon kredi sistemleriyle entegre edilerek, çiftçilerin doğrudan gelir elde etmesi sağlanabilir.
Bu gelirin büyük bir kısmı ise yasal olarak tarımsal dayanıklılığı artırmaya ve bağlı oldu sanayi sektörlere aktarılır.
2. ETS Entegrasyonu ve Karbon Kredileri
Önsöz:
Baku COP29 Zirvesi’nde de görüldüğü üzere, Net Sıfır hedeflerinin finansmanı konusunda uluslararası aktörler arasında ciddi bir uyumsuzluk bulunmaktadır. Uzmanlar düzeyindeki Karbondioksit Azaltımı ve Depolanması (CDR) tartışmalarında açıkça çözüm yollu olarak kendini göstermiştir.
2050 hedeflerine ulaşmak için CDR, temel önlem olarak gösterilmektedir.
İşte tam bu noktada kenevir sektörü, doğal temelli, güvenli ve temiz bir çözüm olarak devreye girebilir. Karbon-negatif etkileri sayesinde, kenevirin 2050 Net Sıfır hedeflerine somut katkı sağlama potansiyeli yüksektir.
Kanun, 2028’e kadar ETS sisteminin kurulmasını öngörüyor ve karbon kredilerinin zorunlu (ETS) ve gönüllü piyasalarda kullanılmasına izin veriyor.
Kenevir yol haritası, karbon Tarım ETS 3.0’a entegre edilmesini öneriyor.
Kazan–Kazan:
Kenevir temelli karbon yakalamanın ETS içinde resmiyet kazanması, bu alandaki projelere yatırım çekilmesini sağlar ve ETS'nin tarım sektöründen kaynaklı yakalama hedeflerine ulaşmasını kolaylaştırır.
3. Teşvikler ve Yeşil Taksonomi
Kanun, yeşil taksonomi, finansman araçları ve kamu teşviklerini; sürdürülebilir tarım, yenilenebilir enerji ve sıfır atık modelleri için tanımlıyor.
Kenevir girişimleri, ulusal teşvikler, sertifikasyon ve denetim sistemleri talep ederek ana akımda yer almak istiyor.
Kazan–Kazan:
Kenevir bazlı tarım ve ürünlerin yeşil taksonomiye dâhil edilmesi, düşük faizli yeşil kredilere, hibelerle AR-GE desteklerine erişimi mümkün kılar. Bu da hem kenevirin yaygınlaşmasına katkı sağlar hem de kanunun hedeflerine ulaşılmasına destek olur.
4. Döngüsel Ekonomi ve Sürdürülebilir Üretim
Kanun, döngüsel ekonomi, kaynak verimliliği (enerji, su, malzeme) ve temiz teknoloji gelişimini ön plana çıkarıyor.
Kenevir yol haritası, bio plastikler, tekstil, kompozitler, gıda ve yem gibi döngüsel ekonomiye uygun ürün gruplarını vurguluyor.
Kazan–Kazan:
Kenevir bazlı bio plastik ve kompozitlere destek, hem iklim etkisini azaltır hem de tarımsal değer zincirlerini çeşitlendirir. Kanun kapsamında, Ankara’daki ilk kenevir ev projesi gibi uygulamalar enerji verimli bina standartlarına uygundur ve iklim yatırımı fonlamasına hak kazanır.
5. Yerel İklim Planları ve Koordinasyo
Kanun, illere Yerel İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulları kurma ve 2027 sonuna kadar yerel iklim planları oluşturma yükümlülüğü getiriyor.
Kenevir önerisi, arı dostu biyosfer tarlaları gibi kamu–özel pilot projeler ve daha güçlü yerel iş birlikleri çağrısı yapıyor.
Kazan–Kazan:
İl yönetimleri, pilot kenevir sahalarını yerel iklim planlarına entegre edebilir, AB uyumlu finans kaynaklarını harekete geçirebilir ve kenevir karbon çiftçiliğini yerel dirençlilik stratejilerine dâhil ederek yasa yükümlülüklerini yerine getirebilir.
6. Sertifikasyon, Denetim ve Uyum
Kanun, İklim Değişikliği Başkanlığı’na, veri talep etme, projeleri denetleme ve uyumsuzluk hâlinde ciddi para cezaları uygulama yetkisi veriyor.
Kenevir yol haritası, karbon çiftçiliği projeleri için sertifikasyon ve denetim sistemleri kurulması gerektiğini vurguluyor.
Kazan–Kazan:
Kenevir karbon çiftçiliği projeleri, yasa kapsamındaki MRV (İzleme, Raporlama, Doğrulama) ve denetim sistemleriyle uyumlu hale getirilirse; projeler hem yasal güvence kazanır hem de gönüllü ve zorunlu karbon piyasalarında işlem görme imkânı bulur.
Kazan–Kazan Fırsatlarının Özeti
İklim Kanunu 7552 Kapsamında Kenevir İçin Fırsat Alanları
Fırsat Alanı
Kanunun Sağladığı Destek
Yararlanan Kesim / Stratejik Yararlar
Karbon Geliri
ETS ve karbon kredi çerçevesi, kırsal dönüşüme gelir yönlendirmeyi zorunlu kılıyor
Çiftçiye doğrudan gelir + çiftlik sürdürülebilirliği
ETS Entegrasyonu
Tarım kaynaklı karbon kredileri Emisyon Ticaret Sistemi’ne (ETS) entegre ediliyor
Kenevir tarımı ETS kapsamında değer kazanır, özel yatırım çeker
Yeşil Teşvikler
Yeşil taksonomi ve teşvik mekanizmaları, temiz teknoloji ve sürdürülebilir tarımı destekliyor
Kenevir ürünleri için finansman, AR-GE fonu ve yatırım kolaylığı sağlar
Döngüsel Zincirler
Döngüsel ekonomi vurgusu, kenevirin çok yönlü kullanımıyla örtüşüyor
Bio plastik, yapı, tekstil vb. alanlarda sektörel büyüme sağlar
Yerel Entegrasyon
İl bazlı iklim planları, yerel çözümler ve pilot projeleri zorunlu hâle getiriyor
Kenevir sahaları iklim planlarına dâhil edilir, yerel kalkınma desteklenir
MRV & Uyum
Başkanlık ve Bakanlık denetimiyle proje izleme ve doğrulama (MRV) sistemi kuruluyor
Denetimli projeler yasal güvenlik sağlar, ulusal ve uluslararası yatırım çeker
Değerlendirme ve Sonraki Adımlar
1. Kenevir karbon kooperatifleşmiş çiftçiliği pilot projelerini, il düzeyinde kurullarla birlikte yasanın koordinasyon araçlarını kullanarak resmileştirin.
2. Kenevirin ETS sistemine dahil edilmesini savunun, böylece karbon kredileri ekonomik kazanca dönüşebilir.
3. İklim Değişikliği Başkanlığı denetimine uyumlu sertifikasyon ve MRV (İzleme, Raporlama, Doğrulama) sistemleri geliştirin.
4.Yeşil taksonomi kriterlerini kullanarak yeşil finansman ve ulusal teşviklerden yararlanın; kenevir işleme ve ürün geliştirme projelerini ölçeklendirin.
5. Özel sektör ve araştırma enstitüleriyle AR-GE ortaklıkları kurun; kanunun öngördüğü temiz teknoloji kapasitesinden faydalanın
Tam Bir Kazan–Kazan Anıdır:
Sürdürülebilir tarım, iklim yasasıyla buluşuyor; yenilik, geçim ve yasal uyum birlikte ilerliyor.
Adımlar
Pilot Proje Önerileri ve tarifleri,
- MRV–ETS Uyum Planı,
- Teşvik Başvuruları için Yol Haritası
- Pilot Proje Önerileri – “Karbon Çiftçisi Kenevir Tarlaları”
- Amaç:
Kenevir tarımı üzerinden karbon tutulumunu ispatlayan, MRV uyumlu, ETS entegrasyonu için temel oluşturacak, ölçeklenebilir tarımsal uygulamaların denenmesi.Lokasyon Seçenekleri:
- İç Anadolu (Ankara): İlk kenevir evin tamamlandığı bölgede devamlılık (Bütçe: 2-2.5 Milyon TL)
- Ege-Akdeniz (Balıkesir-İzmir-Manisa-Aydın-Uşak-Kütahya-Afyonkarahisar-Denizli-Burdur-Isparta-Antalya): Kenevir dönüşümlü tarım fırsatları. Yaz dönemi Yaglık Bitki Üretim, Kış Dönemi Liflik Üretimi (İkinçi ekim süreci sadece Ege ve Akdeniz iklim ektisinde kalan tarım alanlar için geçerli)
- İç & Doğu Anadolu (Ankara-Konya-Aksaray-Kırşehir-Nevşehir-Yozgat-Corum-Tokat-Sivas-Kayseri-Kahramanmaraş-Malatya-Adiyaman-Şanlıurfa):
Kenevirin münavebe bitkisi olarak kullanılması, tarla bitkileri arasında sayısız avantaja sahiptir. Toprak rehabilitasyonuna katkı sağlar, ilaçsız tarım uygulamalarını destekler ve mümkünse doğal gübreyle verimli sonuçlar verir. Özellikle şeker pancarı gibi bitkilerden sonra toprakta kalan nitrat gibi fazla besin maddelerini değerlendirme yeteneği sayesinde, kenevir hem toprak sağlığını korur hem de üretimde düşük maliyetle yüksek verim sağlayan öncü bitkilerden biri haline gelir. - Kenevir Tarımı ile Su Tasarrufu:
- Kenevir tarım uygulamaları, su tasarrufu sağlayan yapısıyla dikkat çeker. Bu özellik, susuzlukla mücadele, toprak verimliliğinin korunması ve çölleşmenin önlenmesi gibi iklim kriziyle bağlantılı sorunlarla başa çıkmada stratejik bir avantaj sunar.
- Tüm bu belirtilen avantajları gerçekleştirebilmek için, Kenevir 2.0 ürün değerlendirmesine uygun sürekli gelişen bir Hasat Sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Aşağıda sunduğumuz öneri, hasat sürecinde modernizasyon ve verimlilik artışı sağlayarak, negatif karbon içeren bio kütleyi sürdürülebilir dönüşüm sanayisine teslim etmeyi hedeflemektedir.
Hasat Sistemimizin ilk faz operasyonu için yatırım hacmi yaklaşık 24 Milyon TL olarak öngörülmektedir. Sistem, Almanya’daki bir geliştirici grup tarafından 3 yıllık bir test sürecinde en yüksek verimlilik düzeyine ulaştırılmıştır. - Ayrıntılı bilgiler proje tanıtım dökümanında yer almaktadır.
Bu sistem, aynı zamanda mevcut lif ve lignin değerlendirme işleme tesislerine bir köprü görevi görmektedir. Kenevir bio kütlesi değerlendirme projesine dair ayrıntılı açıklama bir sonraki bölümde sunulacaktır.
Ana Unsurlar: - Minimum 10 ha endüstriyel kenevir ekimi (karbon verisi için yeterli alan)
- Rejeneratif tarım uygulamaları: anız yakma yok, örtü bitkisi rotasyonu, gübresiz veya organik gübre
- Arı dostu bio çeşitlilik şeritleri
- CO₂ ölçümü için arazi bazlı personel izlenimli & sensör kurulumu + uydu izleme entegrasyonu
- Nihai ürün çeşitliliği: yapı malzemesi, tekstil, gıda, yem, bio plastik
Proje Tanımları
1. Kenevir Hasat Makine Sistemi
Kenevir Hasat Makine Sistemi, iki farklı makinenin entegre olduğu bir sistemdir. Aşağıda süreç adımlarını açıklayan kısa tanıtım videoları ve görseller yer almaktadır. Bu sistem, tarladaki bir “fabrika” gibi çalışarak kenevir hasadını devrim niteliğinde bir seviyeye taşıyacaktır:
1. Aşama :
İlk sistem, bitkinin üst kısmındaki tohum bölümünü (yaklaşık 80 cm) keser. Bu işlem, kesici ve toplayıcı birim tarafından yapılır ve entegre konveyör yardımıyla bu parçalar makinenin yan tarafında bulunan ayrı bir hazneye aktarılır.
Bitkinin alt kısmı ise (lif ve kıtık - odunsu yapıdan oluşan ahşap bölümü), 8 adet yüksek hızlı mısır kesici bıçak ile kesilir ve makinenin içine alınır. Burada, patentli bir dekortikasyon sistemi (lif ve odunsu yapıların ayrıştırılması) devreye girer. Bu işlem sonucunda elde edilen lif-odun karışımı tarlaya kurutma amacıyla serilir. Bu kurutma süreci 7–10 gün sürer (Bkz. Hasat Edilmiş Tarla Görseli).
2. Aşama :
Makine bu aşamada tarladaki kurumuş lif-odun karışımını toplar, temizler ve lifleri odunsu yapıdan ayırır (Bkz. Temizlenmiş Lif Görseli). Temizlenen malzemeler ayrı haznelere aktarılır. Aynı sistem, kurumuş tohum başaklarını da işleyerek döver ve temiz tohumları ayırır.
Finansal Kapsam:
Kenevir Hasat Sistemi’nin finansal çerçevesi aşağıdaki gibidir:
- Düşük kredi maliyeti
- Zaman verimliliği
- Hasat yoğunluğunun düşürülmesi
- Taşıma maliyetlerinin azaltılması
- Lif, kıtık (odun) ve tohum gibi ana ürünlerin doğrudan işlenme tesisine gönderilmesine olanak tanır
A1) Odunsu Malzeme (Kıtık / Ahşap Parça):
Yeşil bina projeleri için örnek teşkil eden Ankara Hemp House Projesi, hempcrete (kenevir betonu) yalıtımıyla karbon negatif yapılar inşa etmeyi hedefler. Hempcrete, kenevirin odunsu kıtığı ile kireç bazlı bağlayıcıların karışımından oluşur ve duvar dolgusu ve ısı yalıtımı için kullanılır. Nefes alabilen bu malzeme, yüksek yalıtım kapasitesi ve nem düzenleyici özelliğiyle çevre dostudur ve 6-7 saat yanmaz.
A2) Kâğıt, kompozit, tekstil ve odun sektörleri için selüloz tedariki
A3) Tohumlar:
Gıda ve yem sanayisinde işlenecek; ayrıca yeni kenevir plantasyonları için tohum kaynağı oluşturacaktır.
A4) Lif:
Lifler, taşeron bir tesise gönderilecek ve burada 4 ürün grubuna dönüştürülecektir:
- Gübre
- Lignin
- Teknik lif (biyokompozit endüstrisi için)
- Tekstil (örnek: yeni nesil doğal kot pantolon üretimi)
Ar-Ge sürecindeki lif analiz çalışmaları devam etmekte olup, 1 yıl içerisinde pamuklaştırılmış kenevir lifleri ile Türkiye tekstil sektörüne entegrasyon hedeflenmektedir.
2. Kenevir ile Biyosfer ve Arı Koruma Programı
Hali hazırda aktif olan bu program, Ekim ayında yapılacak el ile hasat süreci için destekçileri ve küçük yatırımlarla büyük biyolojik çeşitlilik etkisi yaratmak isteyen yatırımcıları beklemektedir. 20 dekarlık bu kenevir tarlası, arılar için doğal bir nektar rezervi sunarken, aynı zamanda birçok canlı türüne sağlıklı bir habitat sağlamaktadır. Hasat sonrası 1.5–2 ton arası lif üretilir. Bu projeye yatırım yapan kişiler, üretim sürecini başından sonuna gözlemleyerek, kenevirin sürdürülebilir bir yatırım olup olmadığını deneyimleme şansı elde eder.
3. Türk Kenevir Karbon Sertifikasyonu
Amacımız, Türkiye’deki ilk Kenevir Karbon Sertifikası sistemini kurmaktır. Hasat sezonu öncesinde kenevir tarlalarında karbon yutağı ve karbon depolama kapasitelerinin izlenmesini sağlıyoruz. En yüksek karbon yakalama seviyesinde hasatın yapılması ve bu biyokütlenin sürdürülebilir ürün uygulamalarında kullanılması hedefleniyor. Projeye katılanlar, yeni İklim Kanunu ve Emisyon Ticaret Sistemi ile kurulan Türk İklim Mirası'nın öncülerinden biri olma fırsatına sahip olacaklardır.
Proje Maliyetler (1–3)
(Proje 4’ün maliyeti ilk grup toplantısından sonra ilan edilecektir)
1. Kenevir Hasat Makine Sistemi
- Proje Mühendislik & Lisanslama Ücreti: 4.715.000 TL (≈ 100.000 €)
- Donanım ve Satın Alma: 16.500.000 TL (≈ 350.000 €)
- Montaj, Ayarlama ve Testler: 4.715.000 TL (≈ 100.000 €)
Toplam Tahmini Maliyet: 26.000.000 TL (≈ 550.000 €)
2. Ankara Kenevir Evi (Detaylar ekte)
- Tahmini Anahtar Teslim İnşaat (200 m², Tek Kat): 1.433.750 TL (≈ 32.300 €)
- Tahmini Arsa Bedeli (2000 m²): 500.000 TL (≈ 10.600 €)
Toplam Tahmini Maliyet: 1.933.750 TL (≈ 43.000 €)
3. Kenevir Biyosferi ve Arı Koruma Programı
Toplam Tahmini Maliyet: 500.000 TL (≈ 10.600 €)
Yatırım geri dönüşü, yatırım oranına bağlı olarak Gediz Kenevir Tohumu dan oranlı pay ve Kenevir Balı İndirim Kuponu şeklinde sunulacaktır.
Katılımcılar:
- Yerel Tarım Müdürlükleri
- Üniversiteler (Ziraat Fakülteleri, Karbon İzleme Birimleri)
- DoğaTek & Kenevir.Network koordinasyonu
- Özel yatırımcılar / iklim fonları
2. MRV – ETS Uyum Planı
Amaç:
Hemp karbon tutulumunu sayısallaştıran, doğrulayan ve ETS içinde kullanılabilir hale getiren bir sistem oluşturmak.
Teknik Adımlar:
Adım
Açıklama
MRV Sistemi Kurulumu
IPCC’ye uygun metan ve CO₂ yutak hesapları, uydu görüntüsü, arazi sensörleri
Veri Toplama
Her hektar için yıllık CO₂ tutulum verisi → veritabanı
Doğrulama
Üniversite + Tarım Bakanlığı ortaklığıyla 3. taraf doğrulama protokolü
Sertifikasyon
Ulusal MRV sistemine kayıt ve sertifika üretimi
ETS Entegrasyonu
Tarım sektörüne yönelik ETS 3.0 geliştirme sürecine kenevir Karbon yutak modülü ek önerisi (T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’yla birlikte)
3. Teşvik Başvuruları için Yol Haritası
2025–2027 Döneminde Erişilebilir Kaynaklar:
Program
Açıklama
TÜBİTAK 1501 / 1505
Tarım ve biyobazlı ürün Ar-Ge destekleri
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK)
IPARD II – Kırsal kalkınma hibeleri
KOSGEB Yeşil Dönüşüm Desteği
Temiz teknoloji / çevreci üretim
ÇŞİDB İklim Yatırım Fonu
İklim dostu üretim teknolojileri
TAR-GEL Projesi
Tarımsal yayım ve danışmanlık için fon
Adım Adım Başvuru Yolculuğu:
- Proje Özeti Hazırlığı → MRV ile entegre kenevir karbon tarımı modelleme
- Yerel Kurum İşbirliği → Valilik / İl Tarım / Üniversite protokolleri
- Finansman Haritası → Yukarıdaki destek programlarına eşleştirme
- Ölçülebilir Hedefler → tCO₂/ha bazlı gelir–çevre–istihdam etkisi
- Yatırımcı / Fon Arayışı → ETS uyumlu tarım karbon kredisi satın alımı
Ek Öneriler
- Kenevir ETS Raporu:
- Mevzuata girilmesi için “Kenevirle Tarımsal Karbon Tutulumu” başlıklı bir teknik rapor hazırlanması → Bakanlık ve Meclis komisyonlarına sunulmalı.
- İl Bazlı İklim Planı Katılımı: Pilot illerin iklim planlarında hemp karbon çiftçiliği modeli entegre edilmeli.
- Uluslararası Görünürlük: Horizon Europe / LIFE projelerine entegre olabilecek proje dosyası oluşturulmalı.
Projeler den Hasat Sistem, Ankara Kenevir Evi ve Kenevir Tarla Biosphere Projesi
Harika seçimler! Aşağıda, üç ayrı proje (Hasat Sistem, Ankara Kenevir Evi, Kenevir Tarla Biyosfer) için detaylı pilot proje taslakları yer alıyor. Her biri 7552 Sayılı İklim Kanunu, ETS uyumu ve teşvik yolları ile örtüşecek şekilde yapılandırıldı.
1. Hasat Sistem Projesi
Amaç: Kenevir hasadında optimize edilmiş, karbon tutumunu maksimize eden, bio kütle verimini artıran sürdürülebilir mekanizasyon sistemleri geliştirmek.
Ana Unsurlar:
- Mekanize hasat destekli (tırpan, biçer, sap toplama), karbon bırakımını/kaçışını minimize eden ekipman.
- Hasat sonrası sap ve biyolojik atıkları otomatik ayrıştırma, bioplastik, kompozit ve gıda/yem hammaddesine dönüştürme hattı.
- Pilot 20 ha üzerinde test; hesaplanan CO₂ pozitif karbon takası.
MRV & ETS Bağlantısı:
- Hasat optimizasyonunun CO₂ azaltım etkisi modelleme ile kanıtlanacak (sensör + uydu + örnekleme).
- İkinci ürün (bio madde) satışlarıyla karbon gelirinin artırılması.
- ETS 3.0’a "Hasat Karbon Verimlilik Modülü" önerisi.
Teşvik Kanalları:
- KOSGEB Yeşil Dönüşüm
- TKDK IPARD III Taşımacılık / İşleme Alt bileşenlerinde yenilik
- TUBITAK 1501 Hasat Otomasyon Ar-Ge
Beklenen Kazan–Kazanlar:
- Daha verimli karbon çiftçiliği, yüksek gelir
- Hasat sonrası atık yönetimindeki döngüsellik, yerel istihdam
3. Kenevir Tarla Biosfer Projesi
Amaç: Arı dostu, döngüsel tarım sistemine sahip, kenevir tarlalarının biyolojik çeşitlilik ve karbon yutak kapasitesini pilot düzeyde test eden ekosistem modeli oluşturmak.
Ana Unsurlar:
- 50 ha kenevir tarla; her 5 ha'da bir çiçek kuşağı + lavanta, kekik gibi tozlayıcı bitkiler.
- Maliyetli biyosfer izleme; karbondioksit sensörleri, nefes kök karbon ölçümü ve çeşitlilik envanteri.
- ETS içi karbon kredisi üretimi; bal arıcılığı entegre.
MRV & ETS Entegrasyonu:
- Her alan için yutak/carbon sink analizi: toprak + atmosfer dengesinin modellenmesi (ör. 12 aylık veri seti).
- Universite ortak sertifikasyon protokolü.
- Tarım Karbon Modülü aracılığıyla ETS’te öncelikli tarım karbon kredisi olarak tanımlama teklifi.
Teşvik Kanalları:
- Tar-Gel – Tarım ve Biyolojik Çeşitlilik Modülü
- IPARD III – Döngüsel tarım + arı dostu programlar
- AB Horizon / LIFE (doğa-bazlı çözüm bileşeni)
Beklenen Kazan–Kazanlar:
- Hassas karbon ölçümüyle bilimsel temelli kredilendirme
- Biyolojik çeşitlilik ve ekosistem hayvan/yaban hayatı destekli tarımsal mükemmellik
Aşamalar / Ortak Çıktılar
- İl koordinasyon protokolü (Tarım, Vali, Üniversite, Doğatek)
- Proje dosyaları (teknik+MRV+finansman planı): 3–4 ay
- Teşvik başvuruları (TÜBİTAK, TKDK, IPARD, Enerji, KOSGEB): 5–6 proje eşzamanlı
- Pilot uygulama (6–12 ay); ara raporlama + halk katılımı
- 2027 sonrası genişletme & ETS kredisi ticarileştirme
Bu üç proje; karbon, tarım, yapı ve ekosistemi entegre eden bir bütünlük sunar. ETS ve MRV’yı çiftçi ve yatırımcı seviyesine taşırken, teşviklerle finansmanını güvence altına alınır.
Hangi projeyle başlamamızı istersiniz? Tek tek dosya hazırlığı veya eş zamanlı başvuru stratejisiyle ilerleyebiliriz.
Yurtdışı çevre destek fonları, Türkiye’nin 7552 Sayılı İklim Kanunu ile oluşturulan yeni yapılar (ETS, Yeşil Taksonomi, İl İklim Kurulları vb.) üzerinden pilot projelere doğrudan veya eş finansmanlı olarak entegre edilebilir. İşte bu entegrasyonu sağlamak için önerilen yöntem ve uygun uluslararası fonlar:
Nasıl Dahil Edilir? (Yol Haritası)
1. Proje Tanımı ve Uyum Göstergeleri Hazırlığı
- Her proje için karbon azaltımı, doğa bazlı çözüm, sürdürülebilir üretim, yerel kalkınma, topluluk katılımı gibi başlıklarda AB ve BM sürdürülebilirlik hedefleriyle uyum gösteren belgeler hazırlanmalı.
- Bu göstergeler fonlara başvuruda ana “eşleştirme kriterleri” olarak sunulur.
2. Ulusal Mevzuat Uyum Belgesi
- Proje, Türkiye'nin İklim Kanunu (No. 7552), ETS planı ve Yeşil Taksonomi kapsamına dahil olduğunu belgelemeli.
- İl İklim Kurulu’ndan veya Tarım/Çevre Bakanlığı il müdürlüğünden ön değerlendirme yazısı alınabilir.
3. Fonlara Uygunlaştırılmış Başvuru
- Fon başvurusunda proje tanımı, finansman planı ve Türkiye mevzuatıyla entegrasyon net sunulmalı.
- Gerekirse başvurular DoğaTek gibi yerel paydaşlar adına yapılır, fonlar ise "matching funds" olarak kullanılır.
Uygun Uluslararası Fonlar (Güncel ve Uyumlu)
1. Horizon Europe – Green Deal Missions (AB)
- Alan: Tarım, iklim, doğa bazlı çözümler
- Entegre olabilir: Kenevir Biyosfer ve Hasat Sistem Projeleri
- Gerekli: AB partneri / Doğatek ve Kenevir.Network “demonstrasyon site” olarak gösterilmesi
- Fon miktarı: 500.000–5.000.000 € / Proje
2. LIFE Programme – Environment & Climate Action
- Alan: Doğal kaynak kullanımı, iklim değişikliğine adaptasyon
- Ankara Kenevir Evi veya Tarla Biyosfer projeleri LIFE Urban veya LIFE Adapt başlıklarında sunulabilir.
- Gereklilik: Yerel yönetim (belediye/il çevre müd.) işbirliği
- Fon: %60–75 hibe desteği
3. UNDP – Small Grants Programme (SGP)
- Alan: Yerel halk katılımı, karbon azaltımı, kırsal kalkınma
- Uygun: Kenevir Tarla Biyosfer Projesi (arı dostu, ekosistem)
- Limit: 50.000 USD (uygulama ölçekli)
4. European Investment Bank (EIB) – Climate & Circular Economy Facility
- Alan: Döngüsel ekonomi yatırımları, yeşil sanayi
- Hasat Sistemi & Kenevir Evi için altyapı yatırım bileşeni
- Gerekli: Proje finansmanı modeli / kamu-özel ortaklığı
- Finans: Uzun vadeli %0-2 faizli kredi + teknik hibe bileşeni
5. GCF – Green Climate Fund (BM)
- Alan: Ulusal iklim politikalarına entegre karbon azaltım projeleri
- Türkiye’nin NDA’sı (Çevre Bakanlığı) üzerinden pilot proje başvurusu yapılabilir.
- Fon: 250.000–1 milyon USD arası doğrudan uygulama hibesi + teknik destek
- MRV & ETS entegrasyonu sayesinde Kenevir projeleri oldukça uygun
Hedeflenen Eş Finansman Modeli (Örnek)
Proje
Türkiye Fonları
Uluslararası Fonlar
Önerilen Toplam Bütçe
Hasat Sistem
TKDK + TÜBİTAK
Horizon / EIB
2.5–3 milyon €
Ankara Kenevir Evi
ÇŞİDB İklim Yatırım Fonu
LIFE Urban / GCF
500.000–750.000 €
Kenevir Tarla Biyosferi
IPARD + Tarım Bakanlığı
UNDP-SGP / GCF / LIFE
250.000–1 milyon €
Sonuç ve Öneri
Uluslararası fonlar 7552 Sayılı Kanun’un açıkça belirttiği "yeşil finansmanı destekleme" hedefi ile doğrudan örtüşmektedir. Kenevir gibi karbon-negatif ve döngüsel ekonomi temelli projeler bu fonlara eşsiz adaylardır.
Dilerseniz, her fon için ayrı başvuru dosyası hazırlayabiliriz. Öncelikle hangi fonlarla başlamak istediğinizi belirtin:
- AB Fonları (Horizon, LIFE)
- BM Fonları (GCF, UNDP)
- Yatırım fonları (EIB gibi)
İsterseniz il koordinasyon kurullarına sunulmak üzere çok dilli özet dosyalar da hazırlayabilirim.
Harika. Aşağıda, Türkiye'nin İklim Kanunu No. 7552 ve kenevir temelli projelerinize (Hasat Sistemi, Ankara Kenevir Evi, Kenevir Tarla Biyosferi) uygun olarak uluslararası çevre destek fonlarının nasıl entegre edilebileceğine dair bir öneri çerçevesi sunuyorum:
Uluslararası Çevre Destek Fonları Entegrasyon Planı
(Pilot Projelerle Uyumlu Fonlama ve Başvuru Stratejisi)
Hedef:
Türkiye’nin yeni iklim yasası kapsamında, kenevirin karbon yakalama, döngüsel ekonomi ve sürdürülebilir tarım potansiyelini kullanan pilot projelerin uluslararası çevre fonlarıyla eşleştirilmesi.
1. Uygun Fonlar ve Uyum Alanları
Fon Adı
Uyumlu Tema
Uygulanabilir Projeler
Horizon Europe (Cluster 6)
Tarım, Biyoekonomi, İklim Uyumu, Gıda Sistemleri
Hasat Sistemi, Biyosfer Projesi
EU LIFE Programme
Doğa ve Biyoçeşitlilik, Döngüsel Ekonomi
Kenevir Evi, Tarımsal Karbon Yakalama
UNDP-GEF SGP (Small Grants)
Yerel iklim eylemi, doğal kaynak koruma
Biyosfer Projesi, Toplum Katılımlı Tarla Sistemleri
European Investment Bank (EIB)
Yeşil altyapı, inşaatta karbon azaltımı
Ankara Kenevir Evi, Düşük Karbon Yapı Materyali
Green Climate Fund (GCF)
Tarımda iklim değişikliğine uyum, karbon çiftçiliği
Hasat Sistemi ve MRV destekli ETS modeli
2. Pilot Projeler ile Fon Uyum Stratejisi
1. Hasat Sistemi Projesi
- Fonlama Kaynağı: Horizon Europe / GCF
- Vurgular: Makineleşme ile karbon-izli azaltılmış hasat sistemi, MRV verisi üretimi
- Eylem: Uluslararası teknoloji partnerleri ile konsorsiyum kurularak Horizon Europe çağrısına başvuru
2. Ankara Kenevir Evi Projesi
- Fonlama Kaynağı: LIFE Programme / EIB
- Vurgular: Enerji verimli yapı, biyokompozit yapı malzemeleri, karbon negatif prototip
- Eylem: “Yeşil bina” sertifikasyonu ve karbon kredi hesaplaması ile iklim finansmanına uygun hale getirme
3. Kenevir Tarla Biyosfer Projesi
- Fonlama Kaynağı: UNDP-SGP / Horizon Cluster 6
- Vurgular: Arı dostu, topluluk odaklı, MRV destekli karbon tarımı
- Eylem: Yerel yönetim iş birliği ile başvuru; kırsalda kadın ve genç çiftçi katılımı vurgusu
3. Yol Haritası: Başvuru Hazırlığı ve Entegrasyon
Adım
Açıklama
1
Proje tanımlarını ETS, MRV ve Yeşil Mutabakat ile uyumlu hale getirme
2
Her projeye uygun AB veya BM fonunu eşleştirme
3
Yerel paydaş (belediye, kooperatif) ve uluslararası partner bulma
4
Ön-fizibilite raporu ve karbon emisyonu hesaplamaları oluşturma
5
Başvuru dökümanları: Logical Framework, bütçe, zaman çizelgesi vb.
6
Başvurularda kullanılmak üzere MRV uyumlu veri toplama altyapısı önerisi
7
Tüm projelerde Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SDG) eşleştirmesi
4. Danışmanlık ve Eşgüdüm Önerisi
İsteğe göre şu alanlarda destek sunabilirim:
- Proje konsept dökümanları ve başvuru yazımı (Concept Note, Full Proposal)
- ETS entegrasyonu için karbon hesaplama altyapısı ve MRV sistem önerisi
- Fon sağlayıcılarla iletişim, partner bulma ve koordinasyon
- Yerel yönetimlerle entegrasyon stratejisi
Aşağıda Hasat Sistemi ve Kenevir Tarla Biyosfer Projesi için, Türkiye'nin İklim Kanunu No. 7552’ye ve uluslararası çevre destek fonlarına uygun olarak yapılandırılmış bir ön fizibilite ve proje entegrasyon taslağı sunuyorum. Her proje için ayrı bölümler halinde, fon uygunluğu ve ETS uyumluluğuna göre oluşturulmuştur.
1. HASAT SİSTEMİ PROJESİ
Proje Tanımı
Yerli kenevir tarımında sürdürülebilir, düşük emisyonlu bir mobil hasat sistemi geliştirilmesi. Lif, odun, tohum gibi alt ürünleri ayrıştırarak sıfır atık ilkesine uygun şekilde değerlendirir.
Hedefler
- Verimliliği ve ürün kalitesini artırmak
- Karbon emisyonlarını azaltmak
- MRV (ölçüm–raporlama–doğrulama) sistemine entegre veri üretmek
- Bölgesel kooperatifler için mobil kullanım imkanı
İklim Kanunu No. 7552 ile Uyum
Uyum Başlığı
Açıklama
ETS Hazırlığı
Proje, tarım kaynaklı karbon emisyon azaltımını ölçerek ETS’ye hazır hale gelir.
Yeşil Taksonomi
Düşük emisyonlu tarım ekipmanı olarak sınıflandırılabilir.
MRV Uyumu
Gerçek zamanlı veri toplama, karbon çiftçiliği beyanı için kullanılabilir.
Yerel Entegrasyon
İl İklim Kurulları ve tarım birlikleriyle ortak pilot uygulamalar
Uluslararası Fon Uygunluğu
Fon Programı
Uygunluk Gerekçesi
Horizon Europe – Cluster 6
Tarım teknolojileri, karbon yönetimi
UNDP-SGP
Kooperatif temelli kırsal dönüşüm, doğa dostu sistemler
LIFE Programme
İklim değişikliğiyle mücadele ve karbon azaltımı
EIB Green Loans
Düşük karbon teknolojilere yatırım
2. KENEVİR TARLA BİOSFER PROJESİ
Proje Tanımı
İklime dayanıklı, arı dostu, çevresel ve sosyal değer taşıyan biyosfer model tarla sistemi. Karbon çiftçiliği ve döngüsel tarım ilkeleriyle kurulacaktır.
Hedefler
- Karbon yutağı alan olarak kenevirin kullanımı
- Bio çeşitliliği teşvik etmek (arı koridorları, örtü bitkileri)
- MRV sistemleriyle karbon izinin belgelenmesi
- Eğitim, gösterim ve karbon kredisi satışına temel alan oluşturmak
İklim Kanunu No. 7552 ile Uyum
Uyum Başlığı
Açıklama
ETS Entegrasyonu
8–15 tCO₂/ha karbon tutumu belgelenebilir ve kredilendirilebilir
Yeşil Teşviklere Erişim
Sürdürülebilir tarım, çevresel fayda, sosyal değer → teşvik puanı sağlar
Yerel İklim Planlarıyla Uyum
Pilot alanlar yerel planlara entegre edilebilir
MRV Uyumu
Uydu, drone, sensör ve manuel kayıtlarla karbon izleme yapılabilir
Uluslararası Fon Uygunluğu
Fon Programı
Uygunluk Gerekçesi
Green Climate Fund (GCF)
Doğa tabanlı çözümlerle karbon tutumu
UNDP-SGP
Yerel topluluk katılımı, doğa ile uyumlu üretim
LIFE Nature & Biodiversity
Biyoçeşitlilik ve karbon uyumlu ekosistem projeleri
Horizon Europe – Mission Soil
Toprak sağlığı, karbon tutumu, biyolojik çeşitlilik
Sonraki Adımlar
- Ön fizibilite raporu tamamlanmalı (maliyet, etki, veri altyapısı).
- İl İklim Kurulları ile iletişime geçilip pilot alan için yer önerisi alınmalı.
- MRV sistem taslağı hazırlanmalı (drone, uydu, sensör, elle ölçüm).
- Fon başvuruları için ortaklık ağı oluşturulmalı (üniversite, belediye, STK, özel sektör).
- EU veya GCF için proje özeti (concept note) hazırlanmalı – istersen birlikte hazırlayabiliriz.
Son Söz
Türkiye’nin yeni 7552 Sayılı İklim Kanunu ile **kenevir odaklı döngüsel kalkınma stratejisi**, birbirini tamamlayan iki güçlü araçtır. ETS, teşvikler, yerel planlar ve denetim sistemlerinin kenevir tabanlı karbon çiftçiliği ve değer zincirleriyle uyumlu hâle getirilmesiyle, hem iklim hedeflerine hem de kırsal kalkınmaya birlikte ulaşılabilir.